به گزارش مشرق، در سراسر جهان میلیاردها دستگاه انواع رایانه فعالیت می‌کنند و تعداد قابل‌توجهی از آنها با تارگاه جهانی وب در ارتباط هستند. این موضوع از یک‌سو جنبه‌های تأثیرگذار اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی دارد و از سوی دیگر بستر ورود تبهکاران دیجیتالی را هموار می‌کند.
یکی از زیرساخت‌های ضروری موردنیاز در کنار توسعه فضای مجازی در کشور پیگیری رویه‌های فنی و نیز قوانین حقوقی لازم جهت پیگرد این جرم‌هاست.
جرائمی که پیش از گسترش اینترنت نیز وجود داشته‌اند، اما نوع جدیدی از زندگی در فضای مجازی را آغاز کرده‌اند. این جرائم با همان شرایط قانونی و از طرق مرسوم ارتکاب می‌یابند و رایانه یکی از ابزارهای ارتکاب آن‌هاست. لذا قانون‌گذار، ارتکاب به‌وسیله رایانه را به‌عنوان جزئی از اجزاء عنصر مادی آنها یا عامل تشدید و تخفیف مجازات آنها ذکر نکرده است. از قبیل کلاه‌برداری، سرقت و...
جرائمی هستند که غالباً به دنبال استقرار اینترنت ظاهر شده‌اند و از آن جدایی‌ناپذیرند. مانند هک کردن، حملات ویروسی، تغییر شکل دادن وبگاه‌ها در ادامه به برشمردن مواردی از انواع این جرم‌ها اشاره می‌شود.
مزاحمت‌های رایانه‌ای/شیوع آزار و اذیت مجازی در میان نوجوانان
مزاحمت‌های رایانه‌ای یکی از این موارد و قدیمی‌ترین شکل جرایم سایبری جهان به شمار می‌رود که میلیون‌ها نفر از کاربران را به‌نوعی با خود درگیر کرده و برای هزاران نفر دردسرهای جدی ایجاد کرده است. این شیوه شامل آزار و اذیت از طریق شایعه‌سازی برای فرد یا گروهی از افراد است و در مواردی نیز به نشر اکاذیب و توهین منجر می‌شود، اما به‌طور معمول این مسئله در میان نوجوانان شیوع بیش‌تری دارد.
توهین سایبری/ واکنش سیاسی ناشی از کینه جویی
برخلاف توهین‌های مرسوم در حیطه مزاحمت‌ها رایانه‌ای، این روش بیش‌تر از منظر سیاسی قابل‌بحث است، یعنی افراد خاصی از یک کشور اهدافی در سایر کشورها را به باد تهمت و توهین می‌گیرند. این قبیل رفتارهای سایبری معمولاً هدفمند و ناشی از کینه‌جویی است. این روش در هنگام صدور اعلامیه‌های حقوق بشر سازمان ملل متحد به‌دفعات مورداستفاده گروه‌های سیاسی قرار می‌گیرد و پس از مدتی جزئیات آن حذف می‌شود.
سرقت سایبری/ خداحافظی پیش از سفر در فیس بوک و خانه خالی در بازگشت از سفر
مجرمان رایانه‌ای با استفاده از روش‌های خاص نفوذگری، به رایانه‌ها و نرم‌افزارهای مراکز حساس وارد شده و با استفاده از حملات گسترده ضد سامانه‌های امنیتی اطلاعات مهم را به سرقت می‌برند یا در پاره‌ای موارد عملیات فیشینگ در سامانه‌های بانکی را انجام می‌دهند. در این شرایط رایانه قربانیان با چند کلیک ساده تصرف شده و تمامی اطلاعات مربوط به‌صورت حساب‌های مالی و سایر داده‌های باارزش حساب‌های بانکی ربوده می‌شوند.
البته سرقت همیشه به این پیچیدگی نیست. گزارش‌ها حاکی از آن است که سرقت‌های محلی از روی اطلاعات عمومی موجود در صفحه فیس‌بوک افراد در آمریکا اتفاق افتاده است. برای مثال فردی اطلاعات مربوط به مسافرتش را تحت عنوان خداحافظی روی سایت قرار داده است و بعد از بازگشت با خانه خالی مواجه شده است.
سایبر تروریسم/ تهدید امنیت ملی کشورها از جنبه ایدئولوژیک
این اقدام با هدف اختلال عمدی در شبکه‌های رایانه‌ای دولتی به وقوع پیوسته و با انتشار گسترده ویروس‌های رایانه‌ای آنها را از کار می‌اندازد یا سبب انتقال اطلاعات به منابع دیگر یا تخریب آنها می‌شود. سازمان‌های مختلفی در سراسر جهان برای مقابله با سایبر تروریسم بسیج شده‌اند و از قبال کشفیات خود زنگ خط تروریسم مجازی را در سراسر جهان به صدا درآورده‌اند. هدف تروریست‌های سایبری تهدید امنیت ملی کشورها از جنبه ایدئولوژیک است.
جاسوسی سایبری/ مشهورترین جاسوسی با شکایت اپل از سامسونگ به اتهام ربودن اطلاعات رقم خورد
این شیوه پیچیده‌ترین شکل جرایم رایانه‌ای است که اشکال مختلفی در سراسر جهان اتفاق می‌افتد. جاسوسان سایبری از طریق شبکه‌های ارتباطی باند پهن نظیر اینترنت به رایانه‌های هدف وارد شده و با انگیزه جمع‌آوری اطلاعات صنعتی و اقتصادی فعالیت خود را آغاز می‌کند.
مشهورترین پروژه جاسوسی سایبری در سال 2011 اتفاق افتاد و شرکت فناوری‌های اپل از کمپانی الکترونیک سامسونگ به اتهام ربودن اطلاعات مربوط به صفحه‌نمایش و پردازنده تلفن‌های هوشمند شکایت کرد. یک سال بعد سامسونگ شکایت مشابهی طرح کرد تا بزرگ‌ترین دعوای حقوقی قرن 21 رقم بخورد.
هکرها/ عملیات هکری گسترده‌ترین جرم رایانه‌ای از 2005 تاکنون
هکر کسی است که با استفاده از نقاط ضعف یک سیستم یا شبکه رایانه‌ای به آن نفوذ کرده و با هدفی شخصی یا گروهی اختلالاتی در آن ایجاد می‌کند. از سال 2005 تا امروز عملیات هکری به گسترده‌ترین شکل جرایم رایانه‌ای در سراسر جهان تبدیل شده‌اند.
برخی افراد صرفاً از روی علاقه‌مندی‌های فناورانه خود دست به این کار می‌زنند و برخی دیگر با هدف افشای اطلاعات مهم یا از کار انداختن شبکه‌ها آنها را هک می‌کنند. جالب است بدانید هکرها برنامه‌نویس‌های قهاری هستند و به سبب اقدامات زیرزمینی کمتر به دام می‌افتند. امروزه در مراکز امنیت رایانه‌ای سراسر جهان برای مقابله‌به‌مثل با این‌گونه عملیات هکرهای زیادی تربیت می‌شوند.
قتل اینترنتی/ اجبار به خودکشی، سوءاستفاده از زنان و کودکان متداول‌ترین قتل‌های اینترنتی
این شیوه جرم در نگاه اول بسیار ساده است، اما پیچیدگی‌های فراوانی دارد، به‌طوری‌که قربانی و مجرم ابتدا در یک ارتباط آنلاین با یکدیگر ملاقات می‌کنند. در برخی موارد قاتل با ضبط تصاویر قربانی آنها را در فضای مجازی منتشر کرده و او را تحت فشار قرار می‌دهد تا درنهایت قربانی دست به خودکشی بزند. این شیوه اولین بار در سال 1996 اتفاق افتاد و تا امروز ادامه دارد. سرمنشأ بیش‌تر قتل‌های اینترنتی اتاق‌های چت است. سوءاستفاده‌های جنسی از زنان و کودکان متداول‌ترین عامل وقوع قتل‌های اینترنتی در جهان به شمار می‌روند.
روسپیگری اینترنتی/ بزه های مجازی با تصور گمنامی کامل
فضای سایبری به دلیل امکانات مختلفی که دارد مستعد بزه‌های این‌چنینی است، ازجمله این موارد می‌توان به تصور گمنامی کامل (که در بیش‌تر موارد درست هم نیست) اشاره کرد. همچنین امکان عدم حضور فیزیکی در برخی محافل نیز ویژگی دیگری است که به این بزهکاران کمک می‌کند. در این فضا به‌جز تبلیغات اینترنتی برای روسپیگری، نوع دیگری از ارتباط مجازی ایجاد شده است که شیوع آن بسیار خطرناک است.
استفاده غیرقانونی از داده‌ها/ حفظ حریم خصوصی در بیگ دیتاها
در دنیای مجازی با انبوه کاربران و اطلاعات مبحث داده‌های عظیم (بیگ دیتا) مطرح می‌شوند. این داده‌ها نه‌تنها به‌خودی‌خود ارزشمند هستند، بلکه مهم‌تر از آن ابرداده‌ها و نیز اطلاعاتی است که از آن به‌دست می‌آید. این موارد باید اولاً حافظ حریم خصوصی افراد باشد و ثانیاً ورای توافق‌نامه اولیه کاربران نباشد. عدم توجه به این مطلب و هرگونه استفاده غیرمجاز از داده‌های افراد مسلماً موجب ضمان قانونی خواهد بود.
راه‌بندی اطلاعات/ داده ها در دسترس نیستند
شکلی از خرابکاری اینترنتی که در آن وبگاه از ارائه خدمات به کاربران مجاز یک وبگاه یا سیستم اجتناب می‌کند. تولید و انتشار ویروس و کرم اینترنتی، شکلی از خرابکاری اینترنتی که باعث خرابی یا احتمالاً پاک شدن داده‌ها می‌شود.
استفاده رایگان غیر مجاز
دست‌کاری در سیستم‌ها برای فرار از پرداخت درازای سرویس، شکلی از سرقت یا کلاه‌برداری مجازی که به معنای به‌کارگیری فناوری برای استفاده از سرویس به‌صورت رایگان است.
نقض کپی رایت
نقض حقوق مالکیت معنوی و حق نشر، شکلی از سرقت سایبری که شامل نسخه‌برداری از اطلاعات هدف یا نرم‌افزار بدون رضایت است.
نفوذگری/ مواجه دولت‌مردان روسیه، چین، آمریکا و برخی کشورهای اروپایی
اگرچه در تمام موارد جرایم سایبری نفوذ حرف اول و آخر را می‌زند، اما در این مورد نفوذگران از ترفندها و روش‌های گوناگون برای رسیدن به اهداف خود استفاده می‌کنند. نفوذگری انواع مختلف دارد و علاوه بر رایانه‌ها به شبکه‌های رایانه‌ای هم خسارت‌های زیادی تحمیل می‌کند. در حملات نفوذ، مواردی نظیر شنود یا نسخه‌برداری اطلاعات، دست‌کاری، افزودن و توقف اطلاعات در رایانه یا شبکه‌های رایانه‌ای هدف صورت می‌گیرد.
در این حملات امکان شناسایی مجرم یا مجرمان دشوار بوده و نمی‌توان پس ازجمله نفوذگران میزان خسارت‌های وارده را به‌درستی ارزیابی کرد، زیرا آنها بسیار سریع و با برنامه‌ریزی قبلی در زمان کوتاهی اقدامات خود را انجام داده و از مهلکه خارج می‌شوند. دولت‌مردان روسیه، چین، ایالات متحده و برخی کشورهای عضو اتحادیه اروپا بارها با این حملات مواجه شده‌اند.
خرابکاری ترکیبی/ حمله به مراکز حساس دفاعی، امنیتی و صنعتی
پیچیده‌ترین و آسیب‌زا ترین شکل جرایم سایبری خرابکاری ترکیبی است. در این روش مجرم به شکل همزمان یا در فواصل مشخص از روش‌های مختلفی نظیر نفوذ، هک، شنود یا پخش شایعه علیه هدف استفاده می‌کند تا سامانه‌های دفاع سایبری مختل شوند.
پس‌از این مرحله به سراغ اهداف اصلی خود می‌رود و در نهایت با ایجاد یک یا چند اختلال سازمان‌یافته و غیرقابل بازگشت، بقای قربانی را برای همیشه سلب می‌کند. این قبیل حملات بیش‌تر علیه مراکز دفاعی، امنیتی و صنعتی که از اهمیت و حساسیت فوق‌العاده بالایی برخوردار هستند، صورت می‌گیرد.
یکی از زیرساخت‌های ضروری موردنیاز در کنار توسعه فضای مجازی در کشور پیگیری رویه‌های فنی و نیز قوانین حقوقی لازم جهت پیگرد این جرم‌هاست.
جرائمی که پیش از گسترش اینترنت نیز وجود داشته‌اند، اما نوع جدیدی از زندگی در فضای مجازی را آغاز کرده‌اند. این جرائم با همان شرایط قانونی و از طرق مرسوم ارتکاب می‌یابند و رایانه یکی از ابزارهای ارتکاب آن‌هاست. لذا قانون‌گذار، ارتکاب به‌وسیله رایانه را به‌عنوان جزئی از اجزاء عنصر مادی آنها یا عامل تشدید و تخفیف مجازات آنها ذکر نکرده است. از قبیل کلاه‌برداری، سرقت و...
جرائمی هستند که غالباً به دنبال استقرار اینترنت ظاهر شده‌اند و از آن جدایی‌ناپذیرند. مانند هک کردن، حملات ویروسی، تغییر شکل دادن وبگاه‌ها در ادامه به برشمردن مواردی از انواع این جرم‌ها اشاره می‌شود.
مزاحمت‌های رایانه‌ای/شیوع آزار و اذیت مجازی در میان نوجوانان
مزاحمت‌های رایانه‌ای یکی از این موارد و قدیمی‌ترین شکل جرایم سایبری جهان به شمار می‌رود که میلیون‌ها نفر از کاربران را به‌نوعی با خود درگیر کرده و برای هزاران نفر دردسرهای جدی ایجاد کرده است. این شیوه شامل آزار و اذیت از طریق شایعه‌سازی برای فرد یا گروهی از افراد است و در مواردی نیز به نشر اکاذیب و توهین منجر می‌شود، اما به‌طور معمول این مسئله در میان نوجوانان شیوع بیش‌تری دارد.
توهین سایبری/ واکنش سیاسی ناشی از کینه جویی
برخلاف توهین‌های مرسوم در حیطه مزاحمت‌ها رایانه‌ای، این روش بیش‌تر از منظر سیاسی قابل‌بحث است، یعنی افراد خاصی از یک کشور اهدافی در سایر کشورها را به باد تهمت و توهین می‌گیرند. این قبیل رفتارهای سایبری معمولاً هدفمند و ناشی از کینه‌جویی است. این روش در هنگام صدور اعلامیه‌های حقوق بشر سازمان ملل متحد به‌دفعات مورداستفاده گروه‌های سیاسی قرار می‌گیرد و پس از مدتی جزئیات آن حذف می‌شود.
سرقت سایبری/ خداحافظی پیش از سفر در فیس بوک و خانه خالی در بازگشت از سفر
مجرمان رایانه‌ای با استفاده از روش‌های خاص نفوذگری، به رایانه‌ها و نرم‌افزارهای مراکز حساس وارد شده و با استفاده از حملات گسترده ضد سامانه‌های امنیتی اطلاعات مهم را به سرقت می‌برند یا در پاره‌ای موارد عملیات فیشینگ در سامانه‌های بانکی را انجام می‌دهند. در این شرایط رایانه قربانیان با چند کلیک ساده تصرف شده و تمامی اطلاعات مربوط به‌صورت حساب‌های مالی و سایر داده‌های باارزش حساب‌های بانکی ربوده می‌شوند.
البته سرقت همیشه به این پیچیدگی نیست. گزارش‌ها حاکی از آن است که سرقت‌های محلی از روی اطلاعات عمومی موجود در صفحه فیس‌بوک افراد در آمریکا اتفاق افتاده است. برای مثال فردی اطلاعات مربوط به مسافرتش را تحت عنوان خداحافظی روی سایت قرار داده است و بعد از بازگشت با خانه خالی مواجه شده است.
سایبر تروریسم/ تهدید امنیت ملی کشورها از جنبه ایدئولوژیک
این اقدام با هدف اختلال عمدی در شبکه‌های رایانه‌ای دولتی به وقوع پیوسته و با انتشار گسترده ویروس‌های رایانه‌ای آنها را از کار می‌اندازد یا سبب انتقال اطلاعات به منابع دیگر یا تخریب آنها می‌شود. سازمان‌های مختلفی در سراسر جهان برای مقابله با سایبر تروریسم بسیج شده‌اند و از قبال کشفیات خود زنگ خط تروریسم مجازی را در سراسر جهان به صدا درآورده‌اند. هدف تروریست‌های سایبری تهدید امنیت ملی کشورها از جنبه ایدئولوژیک است.
جاسوسی سایبری/ مشهورترین جاسوسی با شکایت اپل از سامسونگ به اتهام ربودن اطلاعات رقم خورد
این شیوه پیچیده‌ترین شکل جرایم رایانه‌ای است که اشکال مختلفی در سراسر جهان اتفاق می‌افتد. جاسوسان سایبری از طریق شبکه‌های ارتباطی باند پهن نظیر اینترنت به رایانه‌های هدف وارد شده و با انگیزه جمع‌آوری اطلاعات صنعتی و اقتصادی فعالیت خود را آغاز می‌کند.
مشهورترین پروژه جاسوسی سایبری در سال 2011 اتفاق افتاد و شرکت فناوری‌های اپل از کمپانی الکترونیک سامسونگ به اتهام ربودن اطلاعات مربوط به صفحه‌نمایش و پردازنده تلفن‌های هوشمند شکایت کرد. یک سال بعد سامسونگ شکایت مشابهی طرح کرد تا بزرگ‌ترین دعوای حقوقی قرن 21 رقم بخورد.
هکرها/ عملیات هکری گسترده‌ترین جرم رایانه‌ای از 2005 تاکنون
هکر کسی است که با استفاده از نقاط ضعف یک سیستم یا شبکه رایانه‌ای به آن نفوذ کرده و با هدفی شخصی یا گروهی اختلالاتی در آن ایجاد می‌کند. از سال 2005 تا امروز عملیات هکری به گسترده‌ترین شکل جرایم رایانه‌ای در سراسر جهان تبدیل شده‌اند.
برخی افراد صرفاً از روی علاقه‌مندی‌های فناورانه خود دست به این کار می‌زنند و برخی دیگر با هدف افشای اطلاعات مهم یا از کار انداختن شبکه‌ها آنها را هک می‌کنند. جالب است بدانید هکرها برنامه‌نویس‌های قهاری هستند و به سبب اقدامات زیرزمینی کمتر به دام می‌افتند. امروزه در مراکز امنیت رایانه‌ای سراسر جهان برای مقابله‌به‌مثل با این‌گونه عملیات هکرهای زیادی تربیت می‌شوند.
قتل اینترنتی/ اجبار به خودکشی، سوءاستفاده از زنان و کودکان متداول‌ترین قتل‌های اینترنتی
این شیوه جرم در نگاه اول بسیار ساده است، اما پیچیدگی‌های فراوانی دارد، به‌طوری‌که قربانی و مجرم ابتدا در یک ارتباط آنلاین با یکدیگر ملاقات می‌کنند. در برخی موارد قاتل با ضبط تصاویر قربانی آنها را در فضای مجازی منتشر کرده و او را تحت فشار قرار می‌دهد تا درنهایت قربانی دست به خودکشی بزند. این شیوه اولین بار در سال 1996 اتفاق افتاد و تا امروز ادامه دارد. سرمنشأ بیش‌تر قتل‌های اینترنتی اتاق‌های چت است. سوءاستفاده‌های جنسی از زنان و کودکان متداول‌ترین عامل وقوع قتل‌های اینترنتی در جهان به شمار می‌روند.
روسپیگری اینترنتی/ بزه های مجازی با تصور گمنامی کامل
فضای سایبری به دلیل امکانات مختلفی که دارد مستعد بزه‌های این‌چنینی است، ازجمله این موارد می‌توان به تصور گمنامی کامل (که در بیش‌تر موارد درست هم نیست) اشاره کرد. همچنین امکان عدم حضور فیزیکی در برخی محافل نیز ویژگی دیگری است که به این بزهکاران کمک می‌کند. در این فضا به‌جز تبلیغات اینترنتی برای روسپیگری، نوع دیگری از ارتباط مجازی ایجاد شده است که شیوع آن بسیار خطرناک است.
استفاده غیرقانونی از داده‌ها/ حفظ حریم خصوصی در بیگ دیتاها
در دنیای مجازی با انبوه کاربران و اطلاعات مبحث داده‌های عظیم (بیگ دیتا) مطرح می‌شوند. این داده‌ها نه‌تنها به‌خودی‌خود ارزشمند هستند، بلکه مهم‌تر از آن ابرداده‌ها و نیز اطلاعاتی است که از آن به‌دست می‌آید. این موارد باید اولاً حافظ حریم خصوصی افراد باشد و ثانیاً ورای توافق‌نامه اولیه کاربران نباشد. عدم توجه به این مطلب و هرگونه استفاده غیرمجاز از داده‌های افراد مسلماً موجب ضمان قانونی خواهد بود.
راه‌بندی اطلاعات/ داده ها در دسترس نیستند
شکلی از خرابکاری اینترنتی که در آن وبگاه از ارائه خدمات به کاربران مجاز یک وبگاه یا سیستم اجتناب می‌کند. تولید و انتشار ویروس و کرم اینترنتی، شکلی از خرابکاری اینترنتی که باعث خرابی یا احتمالاً پاک شدن داده‌ها می‌شود.
استفاده رایگان غیر مجاز
دست‌کاری در سیستم‌ها برای فرار از پرداخت درازای سرویس، شکلی از سرقت یا کلاه‌برداری مجازی که به معنای به‌کارگیری فناوری برای استفاده از سرویس به‌صورت رایگان است.
نقض کپی رایت
نقض حقوق مالکیت معنوی و حق نشر، شکلی از سرقت سایبری که شامل نسخه‌برداری از اطلاعات هدف یا نرم‌افزار بدون رضایت است.
نفوذگری/ مواجه دولت‌مردان روسیه، چین، آمریکا و برخی کشورهای اروپایی
اگرچه در تمام موارد جرایم سایبری نفوذ حرف اول و آخر را می‌زند، اما در این مورد نفوذگران از ترفندها و روش‌های گوناگون برای رسیدن به اهداف خود استفاده می‌کنند. نفوذگری انواع مختلف دارد و علاوه بر رایانه‌ها به شبکه‌های رایانه‌ای هم خسارت‌های زیادی تحمیل می‌کند. در حملات نفوذ، مواردی نظیر شنود یا نسخه‌برداری اطلاعات، دست‌کاری، افزودن و توقف اطلاعات در رایانه یا شبکه‌های رایانه‌ای هدف صورت می‌گیرد.
در این حملات امکان شناسایی مجرم یا مجرمان دشوار بوده و نمی‌توان پس ازجمله نفوذگران میزان خسارت‌های وارده را به‌درستی ارزیابی کرد، زیرا آنها بسیار سریع و با برنامه‌ریزی قبلی در زمان کوتاهی اقدامات خود را انجام داده و از مهلکه خارج می‌شوند. دولت‌مردان روسیه، چین، ایالات متحده و برخی کشورهای عضو اتحادیه اروپا بارها با این حملات مواجه شده‌اند.
خرابکاری ترکیبی/ حمله به مراکز حساس دفاعی، امنیتی و صنعتی
پیچیده‌ترین و آسیب‌زا ترین شکل جرایم سایبری خرابکاری ترکیبی است. در این روش مجرم به شکل همزمان یا در فواصل مشخص از روش‌های مختلفی نظیر نفوذ، هک، شنود یا پخش شایعه علیه هدف استفاده می‌کند تا سامانه‌های دفاع سایبری مختل شوند.
پس‌از این مرحله به سراغ اهداف اصلی خود می‌رود و در نهایت با ایجاد یک یا چند اختلال سازمان‌یافته و غیرقابل بازگشت، بقای قربانی را برای همیشه سلب می‌کند. این قبیل حملات بیش‌تر علیه مراکز دفاعی، امنیتی و صنعتی که از اهمیت و حساسیت فوق‌العاده بالایی برخوردار هستند، صورت می‌گیرد.
